Archief van
Tag: meditatie

Een plek van hoop en verstilling thuis

Een plek van hoop en verstilling thuis

Zo’n plek heb je nodig. Een plek waar je even niets hoeft, een moment waarop je zelf tot stilstand komt. De stilte ervaren waarin je leeg bent en vol wordt tegelijk. Een ZIJN, voelen dat je mens bent, dat jij JIJ bent, en dat JIJ er toe doet. Ook in deze turbulente wereld. In een tijd waarin je je zo onmachtig kunt voelen, een tijd waarin oorlogen woeden in Oekraïne, Syrië en nog op veel andere plaatsen.

St. Bavokerk aan de Grote Markt te Haarlem, geschilderd in 1930

Stil zijn

Elke dag bezoek ik ín en mét mijzelf mijn plek van verstilling. Ik probeer zelf stil te worden en dat doe ik in een hoekje in mijn werkkamer waarin ik iconen heb hangen en staan en een kaars brand. En sinds kort hangt er ook het schilderij dat je hierboven ziet.
De stilte opzoeken gaat de ene dag wat gemakkelijker dan de andere. Soms zit er teveel in mijn hoofd en zit er ook nog veel onrust in mijn lijf. Het vraagt om mijn geduld. Elke dag weer. Elke dag doe ik het, een half uur lang op een vast moment. Ik zet mijn timer en steek een waxinelichtje aan bij mijn iconen-drieluik. En in deze veertigdagentijd lees ik het retraitemateriaal ‘Hem achterna’. Deze keer volg ik wat een ander voor mij geschreven heeft en schrijf ik niet zelf het retraitemateriaal (zoals ik dat gewoonlijk wel doe in de advents- en de veertigdagentijd). Ik heb nu heel bewust gekozen voor een tijd van persoonlijke inkeer vanwege wat het overlijden van mijn moeder (januari j.l.) voor mij met zich meebrengt. Ik hoef even niet creatief te zijn, maar laat mij helpen door de inspiratie van een ander.

Hulp vragen verbindt

De dag dat ik deze blog schrijf lees ik in de tekst van ‘Hem achterna’ dat ik hulp mag vragen. En dat hulp vragen niet populair is. Want wie geeft nou aan dat hij/zij iets niet kan?
Maar hulp vragen verbindt mensen juist met elkaar, bedenk ik. Het kan je toegankelijk maken voor elkaar. Tenminste, als je open staat voor elkaar. Weer dat woord ‘elkaar’. Niet alleen leven, maar samen. En daar hoef je niet voor samen te wonen met een of meer anderen. Hulpvragen kunnen zelfs inspiratiebronnen zijn voor anderen. En ze kunnen ertoe bijdragen dat je jezelf met andere ogen gaat zien.
Hulp hoef je niet alleen aan mensen te vragen, je kunt ook om hulp vragen in een gebed. Als ik dat doe – dat is een heel bewuste stap die ik niet zomaar zet merk ik – dan voel ik dat ik gevoeliger word voor een goddelijke Kracht – de Liefde – in mijzelf en dat ik de wereld om mij heen op een andere manier waarneem.

Tot stilstand komen

De laatste tijd merk ik dat ik op een bepaalde manier tot stilstand gekomen ben door het overlijden van mijn moeder. Woordeloos vraagt mijn ziel om mijn aandacht. Rouw (ook om wat niet geweest is) en ook aandacht voor nieuwe inzichten en ook voor mijn eigen vergankelijkheid is aanwezig. Door de spullen en het proces van het leegruimen van haar huis en hoe een ieder ermee omgaat – ik heb twee broers en twee zussen – word ik geraakt. Het confronteert mij er ook mee hoe wij vijven samen opgroeiden in een gezin met een vaak overbelaste moeder. En hoe ieder van ons met die ervaringen zijn of haar eigen weg gegaan is, sinds we uit huis zijn. Nu we weer samen zijn merk ik het:hoe we met elkaar omgaan en hoe de spullen uit het huis voor ieder van ons een eigen rol spelen.

Uitnodiging

Ik erfde het schilderij van de St. Bavo, de Grote Kerk in Haarlem dat je hierboven ziet. Het heeft nooit bij mijn ouders in huis gehangen. Het was na het overlijden mijn opa – die het in de jaren 30 van de vorige eeuw kocht – naar mijn oom en tante in Engeland verhuisd. Mijn oom overleed al jaren terug en afgelopen najaar mijn tante en zo kwam het schilderij weer in Nederland terug.
Ik werd de gelukkige nieuwe eigenares! Het deed al gauw op mij een appèl om het aandacht te geven: de lijst bleek beschadigd en het schilderij was flink vervuild door de jaren heen. Ik zocht een goede restaurateur en heb het de zorg laten geven die het nodig had en heb er een prachtige lijst bij uitgekozen. En nu hangt het schilderij uitnodigend in de meditatiehoek op mijn werkkamer.

Vriendelijke verstilling

Het is voor mij een beeld van verstilling: die grote stille kerk, die zacht wordt opgelicht door de zon. Enkele mensen lopen over de Grote Markt. Het is er stil. Je ziet de schaduwen op het plein. En er is een mooi bloemenperk bij het beeld van de Haarlemse uitvinder van de boekdrukkunst, Laurens Janszn Coster. Ik ken zijn naam nog uit mijn jeugd.
De grote deuren van de kerk staan open en ik stel mij voor dat ik er binnenloop en het orgel zacht hoor spelen. Er is veel ruimte en ik zie hoe het zonlicht spelend op de grond en zitplaatsen binnenvalt. Hier besef ik dat ik BEN, wie ik ben. En ervaar ik de bron van Liefde in mijzelf.

Terug naar een andere werkelijkheid

En als ik weer ‘buiten’ sta – als ik mijn meditatieve moment in mijn werkkamer weer heb afgesloten – kan ik weer de wereld in. Ik kan weer deel gaan nemen aan het leven van alledag. Ik weet weer wie ik ben – voel me verbonden met wat er in mijzelf aan gevoelens, verlangens en gedachten is – en kan de stap naar buiten weer zetten. Zo zet ik nu ook de stap naar Pasen. Op het moment dat ik dit schrijf is er voordat het Pasen is nog een Stille Week te gaan. Dat is een week waarin ik drie vieringen leiden zal tussen een groep van mensen die óók op weg zijn. Ze zoeken net als ik de kracht om weer op te staan: de Opstanding, het nieuwe Leven.

Liefde is sterker dan de dood

We zullen dat nieuwe Leven met elkaar gaan vinden. Daarvan ben ik overtuigd. De kracht van de Liefde (voor mij: God, de Bron van het bestaan) is sterker dan de dood.
Maar deze Liefde durft wél te lijden, mee te lijden. Ze ondergaat het geweld dat er in de wereld is én geeft er een antwoord op. We lezen het evangelie waarin te lezen is dat Jezus zich – in alles wat een mens kan overkomen – verbindt met ons.
Hij leeft als kwetsbare mens. Met zijn leven en sterven helpt hij ons ook om óp te staan. Hij werd opgewekt tot een nieuw Leven na de Goede Vrijdag! Het is de belofte dat de dood en het grote onrecht niet het laatste woord zullen hebben.

Gebed

God, help ons met die overtuiging te leven!
Dan zullen ook wij opstaan!

Nijmegen, 8 april 2022
Annet Hogenbirk

PS! Je bent hartelijk welkom om hieronder te reageren! Vanwege mogelijke spam wordt je reactie eerst goedgekeurd voordat hij geplaatst wordt.

iconendrieluik
Drieluik (Maria, Christus Pantocrator, Johannes de Doper) geschilderd door Annet Hogenbirk.

Icoon van Johannes de Evangelist van het Zwijgen

Icoon van Johannes de Evangelist van het Zwijgen

Tweemaal Johannes de evangelist

Afgelopen maand (september ‘21) heb ik deelgenomen aan twee iconenschilderweken. Bij beide werd Johannes de Evangelist als de te schilderen icoon genomen. De eerste icoon schilderde ik in kasteel Hernen bij mijn Roemeense iconendocent Cristinel Paslaru. Hij schildert al zo’n 25 jaar iconen in Byzantijnse stijl en op heel verfijnde wijze. Bij hem heb ik al meer inspirerende cursussen gedaan. Ook deze cursus leverde mij een leerzaam en verstillend schilderproces op.

Met goud versieren

Ik wilde – naast het verfijnen van mijn schildertechniek – graag meer goudbewerkingstechnieken leren. En daarom werd ik door mijn docent uitgenodigd de lijst van mijn icoon met goud te versieren. Een zeer aandachtig en geduldig werk. Eerst nam ik het versiermotief over op een overtrekpapier. Vervolgens zette ik het met carbonpapier over op mijn paneel. Daarna trok ik de lijnen nog met potlood over en kraste ze in in de krijtlaag.

Vervolgens kon ik bezig met het opbrengen van goud. Eerst bracht ik een paar lagen schellak aan op de ingekraste rand (en op de aureool). Vervolgens schuurde ik dit glad en bracht ik er een laagje mixtion (lijmlaag) op aan. Na een aantal uren kon ik daarop de blaadjes bladgoud leggen en zachtjes met een watje in de kraslijnen inkloppen. Hierna schilderde ik het motief in, corrigeerde delen waar de verf nog niet dekkend was en lakte het geheel af met een laag schellak. Daarna werkte ik de laag weer bij, want er was weer wat verf door de schellak meegetrokken en daarna verniste ik de rand nogmaals.

Vrij zijn is dat vakantie?

Geduldig was ik hiermee urenlang (en meer dan dat: een paar dagen) bezig. Een icoon schilderen is voor mij een tijdloos proces. Mijn hart is gericht op het zo mooi mogelijk maken van mijn icoon. Mijn mondhoeken krullen omhoog. Mijn gedachten zijn leeg of vrij, hoe moet ik het noemen. Ik voel een grote ruimte in mij omdat ik met (het creëren van) een prachtige wereld bezig ben.
Vóór deze schilderweek wenste een vriendin mij een fijne vakantie. Dat haakte bij mij. Ik had zelf niet het gevoel dat ik op vakantie ging: ik ging intensief bezig en dingen leren. Maar na verloop van tijd in deze week had ik het gevoel dat ze toch gelijk had: vacare – waar ons woord vakantie vandaan komt – is ‘leeg zijn’. En ja, ik was leeg voor deze icoon. Ik was helemaal beschikbaar. Ik voelde me vol overgave voor deze icoon.

Zwijgen

Na het leggen van het goud ging ik ‘mijn’ Johannes schilderen. De gekozen afbeelding voor onze cursus was ‘Johannes de Evangelist van het Zwijgen’. Als deelnemers aan deze cursus hadden we vooraf als voorbeeld verschillende afbeeldingen van oude iconen met deze voorstelling gekregen. Ik had er zelf nog meer op internet opgezocht en thuis Johannes al diverse keren met potlood getekend. Zo had ik al wat meer gevoel voor hem en lukte het om hem op mijn paneel te zetten. Het zwijgen is zichtbaar aan de hand die hij voor zijn mond houdt. Hij is stil – verstild – omdat hij de boodschap van het evangelie hoort. In stilte ontvangt hij de boodschap van de (goddelijke) Liefde. Eerst moet die tot hem dóórdringen. En daarna gaat hij aan het schrijven. Maar dat zien we op deze icoon niet.

Verbonden met een goddelijke wereld

Wat onder mijn handen groeide, was een mens die contact heeft met God – met een Bron van inspiratie en Liefde – die hem stilzet. Die brengt hem tot zichzelf en raakt zijn hart met een zachtheid, met hoop en perspectief. Het blijft voor mij een bijzondere ervaring dat de icoon die ik zelf schilder een dergelijk appèl op mij doet. Dat gebeurde tijdens het schilderen al, maar ook daarna. Na deze schilderweek – die heel intens en intensief was – voelde ik me heel dankbaar voor het proces dat ik met mijn icoon had meegemaakt en voor wat er was ontstaan. Het voelt als een wonder dat die in mijn overgave ‘zo maar’ ontstaat! Ik had niet alleen mijn technieken verfijnd, maar was zelf verbonden met die bijzondere en naar mijn gevoel goddelijke wereld. En ook nu na een aantal weken word ik keer op keer geraakt door een boodschap van Liefde als ik Johannes in de ogen kijk.

Na een week thuis geweest te zijn vertrok ik naar het Byzantijns klooster in Chevetogne voor het schilderen van nog een Johannes-icoon en het bijwonen van de getijden van de monniken daar. Dat levert een nieuw en heel ander verhaal op. Daarover zal ik later schrijven.

Nijmegen, 15 oktober 2021

Annet Hogenbirk

Icoon bestellen?

Ik schilder iconen naar eigen keuze en in opdracht. Mocht je een icoon door mij willen laten schilderen, neem dan contact met mij op. Een voorbeeld van een icoon op bestelling is de icoon van Christus Pantocrator naar het voorbeeld van de icoon in het Sint Catharinaklooster in de Sinaïwoestijn.