Archief van
Tag: inspiratie

Kleine dingen met grote effecten

Kleine dingen met grote effecten

Geschilderde icoon naar de mozaïek-icoon Roeping van Mozes (Exodus 3).
De roeping van Mozes
Icoon naar de 6e eeuwse mozaïek-icoon in de basiliek van San Vitale te Ravenna.
Ei-tempera en bladgoud op kersenhouten paneel gegrond met gesso en geschilderd door Annet Hogenbirk (29,5 cm x 24,3 cm).

Kleine dingen hebben soms grote effecten. Zo zorgde ons bezoek aan een kringloopwinkel in Gulpen (Zuid-Limburg) ervoor dat wij tien maanden later in Ravenna (Italië) rondliepen.

Tweedehands kunstboek
Vorige jaar kampeerden Wout en ik een weekje in Zuid-Limburg. In de coronatijd met veel beperkingen had ik acht overnachtingen op een prachtige natuurcamping ‘gescoord’. Ik was erg blij dat we op vakantie konden. We fietsten gezellig rond in de omgeving van Gulpen – dat een dag na onze vakantie helaas veranderde in een overstromingsgebied – en we wandelden er heerlijk. En we bezochten natuurlijk de plaatselijke kringloopwinkel. Ik vind het een plezier om in zo’n winkel te grasduinen. En ja, ook deze keer was er iets moois te vinden. Achter een rij met boeken trof ik een prachtig kunstboek. Een boek met oude mozaïek-iconen die in de Italiaanse stad Ravenna te vinden zijn. Dat boek ging mee! Op de camping bekeek ik het met een verlangende blik. Deze prachtige iconen wilde ik wel in het echt gaan zien! We moesten nodig eens naar Ravenna toe!

Eriba
Op onze camping stond een echtpaar met een kleine Eriba. Een afgeronde caravan met heel eigen uitstraling. Ik hou van dit soort caravans. Onderweg naar een vakantiebestemming vallen ze me altijd op. Ik vind ze gewoon leuk! Op de camping vroeg ik de Eriba-kampeerders naar hun ervaringen. Ze bleken net als wij vouwwagen-kampeerders te zijn en hadden pasgeleden hun vouwwagen ingeruild voor de Eriba. We mochten hem van binnen zien en ze vertelden wat er fijn en minder aan was. Dat bracht mij op het idee om eens zo’n caravan te huren. Een leuke uitdaging!
En ja hoor: ik kreeg het helemaal voor elkaar! Voor onze trektocht naar Ravenna huurde ik een 20 jaar oude en goed onderhouden Eriba-caravan. Die paste perfect achter onze 20 jaar oude Ford Focus! Voor ons betekende deze manier van kamperen duidelijk meer luxe dan onze oude vouwwagen biedt. We genoten ervan. Wat is het fantastisch om tijdelijk zo’n leuk caravannetje te bezitten en op weg te zijn naar een ‘heilig’ doel!

Mozaïeken in Ravenna
We trokken via Duitsland en Oostenrijk naar Italië en kwamen aan op een camping in de buurt van Ravenna. Met de fiets trokken we een aantal dagen naar ons doel. In Ravenna staan indrukwekkend oude kerken. Gebouwen die zijn gebouwd in de Vroege Middeleeuwen en vele eeuwen hebben doorstaan. We namen er uitgebreid de tijd voor uit om ze te bezichtigen. Voor mij was de San Vitale en het mausoleum dat daar bij staat het meest indrukwekkend. Prachtige kleurrijke mozaïeken zijn hier te vinden die jou als bezoeker na vijftien (!) eeuwen nog steeds hun geloofsverhalen vertellen. Ik zag een mozaïekwand met Mozes die in de woestijn geroepen wordt om zijn volk te bevrijden. Ik werd erdoor geraakt. Met mooie kleuren en een bijzondere verbeelding van God zelf als wijzende hand aanwezig in de icoon.

Verschillende Mozes-iconen schilderen
Geïnspireerd door onze reis ben ik aan de slag gegaan met deze Mozes-icoon. In juni deed ik mee aan de de jaarlijkse iconenschilderweek in kasteel Hernen. Toevallig was in deze cursus de roeping van Mozes ook de gekozen afbeelding. Maar de voorbeeld-icoon hiervan was wel een heel andere! De Mozes van Ravenna wordt stilgezet door een vuur dat hij ziet in braamstruiken én door de aanwezigheid van de Eeuwige, God, die afgebeeld wordt door middel van een hand. In de ‘Hernen-icoon’ ontbrak deze en was Mozes gericht op de brandende braamstruik. Je ziet hem onderaan deze pagina weergegeven. Ik besloot beide iconen in deze cursusweek te gaan schilderen. En mijn ‘Ravenna-icoon’ voltooide ik later in mijn eigen werkkamer thuis. (Beide iconen tref je ook op mijn iconen-pagina aan: https://www.zininmijnleven.nl/categorie/iconen/)

Venster op de Hemel
Het is bijzonder om te merken wat het schilderen van de verschillende versies van hetzelfde verhaal met je doet. De ‘Hernen-icoon’ naar een voorbeeld uit de 12e eeuw laat een mediterende Mozes zien. Hij is in gedachten verzonken, lijkt het wel. De ‘Ravenna-icoon’ – geschilderd naar het 6e eeuwse mozaïekvoorbeeld – laat Mozes zien die hoopvol zijn blik op God – verbeeld door middel van de hand – gericht is. Die hand intrigeert mij. Die laat zijn/haar aanwezigheid zien, maar die wijst naar mijn gevoel ook Mozes aan. Er zit een opdracht in. De andere is naar mijn gevoel meer verstillend. Er zitten verschillende accenten in maar beide laten ze je iets zien en ervaren van de aanwezigheid van de Hemel (God, de Eeuwige, vuur, enthousiasme/kracht) in de aardse realiteit. Iconen zijn vensters naar de hemel. Door er vaker stil en aandachtig bij te zijn kun je daar steeds meer van gaan ervaren.

Iconen ‘gebruiken’
Met de ‘Ravenna-Mozes’ heb ik in augustus een meditatieworkshop tijdens de Zomerweek in Doorwerth gehouden. Die leverde de deelnemers (en mijzelf) mooie ervaringen en inzichten op. Na een ontspannende ademmeditatie gingen we mee in het verhaal van Exodus 3.

Reacties

Wat een mooie beleving! Het is een andere manier van Bijbelverhalen zien! Het levert iets heel nieuws op.

Ik kan zomaar open staan en even helemaal naar binnen gaan! Ik voelde me helemaal met het verhaal verbonden. (deelnemer zonder meditatie-ervaring)

Ik vind het fijn om op deze manier met een Bijbelverhaal bezig te zijn en er zo meer van te leren kennen. Dat ben ik in onze gemeenschap niet gewend.

Het is verdiepend en het geeft een moment van dieper contact met de andere aanwezigen.

Iconen geven ook (juist!) verbinding met jezelf
Voor mij is het een bevestiging van wat ik ook zelf steeds opnieuw ervaar: dat iconen je helpen om meer verbinding met de Eeuwige/de Heilige én met jezelf te krijgen. Ik doe er zelf nieuwe krachten en inspiratie aan op en dat geldt gelukkig niet alleen voor mij! Dat merk ik op de plekken waar ik mijn iconen ‘gebruik’. Ik neem ze ook wel eens mee in kerken waar ik een viering leid. Het geeft een andere manier van tegen het geloof aankijken!

Mediteren met Mozes

Je kunt in september 2022 meedoen aan een van de geleide meditaties bij de Ravenna-Mozes-icoon. Kijk voor meer informatie op het bericht Mediteren met Mozes.

De roeping van Mozes (Exodus 3)
Icoon naar een 12de eeuwse icoon.
Ei-tempera en bladgoud op kersenhouten paneel gegrond met gesso en geschilderd door Annet Hogenbirk (18,9 x 29,5 cm) 2022.
Icoon van Johannes de Evangelist van het Zwijgen

Icoon van Johannes de Evangelist van het Zwijgen

Tweemaal Johannes de evangelist

Afgelopen maand (september ‘21) heb ik deelgenomen aan twee iconenschilderweken. Bij beide werd Johannes de Evangelist als de te schilderen icoon genomen. De eerste icoon schilderde ik in kasteel Hernen bij mijn Roemeense iconendocent Cristinel Paslaru. Hij schildert al zo’n 25 jaar iconen in Byzantijnse stijl en op heel verfijnde wijze. Bij hem heb ik al meer inspirerende cursussen gedaan. Ook deze cursus leverde mij een leerzaam en verstillend schilderproces op.

Met goud versieren

Ik wilde – naast het verfijnen van mijn schildertechniek – graag meer goudbewerkingstechnieken leren. En daarom werd ik door mijn docent uitgenodigd de lijst van mijn icoon met goud te versieren. Een zeer aandachtig en geduldig werk. Eerst nam ik het versiermotief over op een overtrekpapier. Vervolgens zette ik het met carbonpapier over op mijn paneel. Daarna trok ik de lijnen nog met potlood over en kraste ze in in de krijtlaag.

Vervolgens kon ik bezig met het opbrengen van goud. Eerst bracht ik een paar lagen schellak aan op de ingekraste rand (en op de aureool). Vervolgens schuurde ik dit glad en bracht ik er een laagje mixtion (lijmlaag) op aan. Na een aantal uren kon ik daarop de blaadjes bladgoud leggen en zachtjes met een watje in de kraslijnen inkloppen. Hierna schilderde ik het motief in, corrigeerde delen waar de verf nog niet dekkend was en lakte het geheel af met een laag schellak. Daarna werkte ik de laag weer bij, want er was weer wat verf door de schellak meegetrokken en daarna verniste ik de rand nogmaals.

Vrij zijn is dat vakantie?

Geduldig was ik hiermee urenlang (en meer dan dat: een paar dagen) bezig. Een icoon schilderen is voor mij een tijdloos proces. Mijn hart is gericht op het zo mooi mogelijk maken van mijn icoon. Mijn mondhoeken krullen omhoog. Mijn gedachten zijn leeg of vrij, hoe moet ik het noemen. Ik voel een grote ruimte in mij omdat ik met (het creëren van) een prachtige wereld bezig ben.
Vóór deze schilderweek wenste een vriendin mij een fijne vakantie. Dat haakte bij mij. Ik had zelf niet het gevoel dat ik op vakantie ging: ik ging intensief bezig en dingen leren. Maar na verloop van tijd in deze week had ik het gevoel dat ze toch gelijk had: vacare – waar ons woord vakantie vandaan komt – is ‘leeg zijn’. En ja, ik was leeg voor deze icoon. Ik was helemaal beschikbaar. Ik voelde me vol overgave voor deze icoon.

Zwijgen

Na het leggen van het goud ging ik ‘mijn’ Johannes schilderen. De gekozen afbeelding voor onze cursus was ‘Johannes de Evangelist van het Zwijgen’. Als deelnemers aan deze cursus hadden we vooraf als voorbeeld verschillende afbeeldingen van oude iconen met deze voorstelling gekregen. Ik had er zelf nog meer op internet opgezocht en thuis Johannes al diverse keren met potlood getekend. Zo had ik al wat meer gevoel voor hem en lukte het om hem op mijn paneel te zetten. Het zwijgen is zichtbaar aan de hand die hij voor zijn mond houdt. Hij is stil – verstild – omdat hij de boodschap van het evangelie hoort. In stilte ontvangt hij de boodschap van de (goddelijke) Liefde. Eerst moet die tot hem dóórdringen. En daarna gaat hij aan het schrijven. Maar dat zien we op deze icoon niet.

Verbonden met een goddelijke wereld

Wat onder mijn handen groeide, was een mens die contact heeft met God – met een Bron van inspiratie en Liefde – die hem stilzet. Die brengt hem tot zichzelf en raakt zijn hart met een zachtheid, met hoop en perspectief. Het blijft voor mij een bijzondere ervaring dat de icoon die ik zelf schilder een dergelijk appèl op mij doet. Dat gebeurde tijdens het schilderen al, maar ook daarna. Na deze schilderweek – die heel intens en intensief was – voelde ik me heel dankbaar voor het proces dat ik met mijn icoon had meegemaakt en voor wat er was ontstaan. Het voelt als een wonder dat die in mijn overgave ‘zo maar’ ontstaat! Ik had niet alleen mijn technieken verfijnd, maar was zelf verbonden met die bijzondere en naar mijn gevoel goddelijke wereld. En ook nu na een aantal weken word ik keer op keer geraakt door een boodschap van Liefde als ik Johannes in de ogen kijk.

Na een week thuis geweest te zijn vertrok ik naar het Byzantijns klooster in Chevetogne voor het schilderen van nog een Johannes-icoon en het bijwonen van de getijden van de monniken daar. Dat levert een nieuw en heel ander verhaal op. Daarover zal ik later schrijven.

Nijmegen, 15 oktober 2021

Annet Hogenbirk

Icoon bestellen?

Ik schilder iconen naar eigen keuze en in opdracht. Mocht je een icoon door mij willen laten schilderen, neem dan contact met mij op. Een voorbeeld van een icoon op bestelling is de icoon van Christus Pantocrator naar het voorbeeld van de icoon in het Sint Catharinaklooster in de Sinaïwoestijn.