Zin in mijn Leven

Tweemaal Johannes de evangelist

Afgelopen maand (september ‘21) heb ik deelgenomen aan twee iconenschilderweken. Bij beide werd Johannes de Evangelist als de te schilderen icoon genomen. De eerste icoon schilderde ik in kasteel Hernen bij mijn Roemeense iconendocent Cristinel Paslaru. Hij schildert al zo’n 25 jaar iconen in Byzantijnse stijl en op heel verfijnde wijze. Bij hem heb ik al meer inspirerende cursussen gedaan. Ook deze cursus leverde mij een leerzaam en verstillend schilderproces op.

Met goud versieren

Ik wilde – naast het verfijnen van mijn schildertechniek – graag meer goudbewerkingstechnieken leren. En daarom werd ik door mijn docent uitgenodigd de lijst van mijn icoon met goud te versieren. Een zeer aandachtig en geduldig werk. Eerst nam ik het versiermotief over op een overtrekpapier. Vervolgens zette ik het met carbonpapier over op mijn paneel. Daarna trok ik de lijnen nog met potlood over en kraste ze in in de krijtlaag.

Vervolgens kon ik bezig met het opbrengen van goud. Eerst bracht ik een paar lagen schellak aan op de ingekraste rand (en op de aureool). Vervolgens schuurde ik dit glad en bracht ik er een laagje mixtion (lijmlaag) op aan. Na een aantal uren kon ik daarop de blaadjes bladgoud leggen en zachtjes met een watje in de kraslijnen inkloppen. Hierna schilderde ik het motief in, corrigeerde delen waar de verf nog niet dekkend was en lakte het geheel af met een laag schellak. Daarna werkte ik de laag weer bij, want er was weer wat verf door de schellak meegetrokken en daarna verniste ik de rand nogmaals.

Vrij zijn is dat vakantie?

Geduldig was ik hiermee urenlang (en meer dan dat: een paar dagen) bezig. Een icoon schilderen is voor mij een tijdloos proces. Mijn hart is gericht op het zo mooi mogelijk maken van mijn icoon. Mijn mondhoeken krullen omhoog. Mijn gedachten zijn leeg of vrij, hoe moet ik het noemen. Ik voel een grote ruimte in mij omdat ik met (het creëren van) een prachtige wereld bezig ben.
Vóór deze schilderweek wenste een vriendin mij een fijne vakantie. Dat haakte bij mij. Ik had zelf niet het gevoel dat ik op vakantie ging: ik ging intensief bezig en dingen leren. Maar na verloop van tijd in deze week had ik het gevoel dat ze toch gelijk had: vacare – waar ons woord vakantie vandaan komt – is ‘leeg zijn’. En ja, ik was leeg voor deze icoon. Ik was helemaal beschikbaar. Ik voelde me vol overgave voor deze icoon.

Zwijgen

Na het leggen van het goud ging ik ‘mijn’ Johannes schilderen. De gekozen afbeelding voor onze cursus was ‘Johannes de Evangelist van het Zwijgen’. Als deelnemers aan deze cursus hadden we vooraf als voorbeeld verschillende afbeeldingen van oude iconen met deze voorstelling gekregen. Ik had er zelf nog meer op internet opgezocht en thuis Johannes al diverse keren met potlood getekend. Zo had ik al wat meer gevoel voor hem en lukte het om hem op mijn paneel te zetten. Het zwijgen is zichtbaar aan de hand die hij voor zijn mond houdt. Hij is stil – verstild – omdat hij de boodschap van het evangelie hoort. In stilte ontvangt hij de boodschap van de (goddelijke) Liefde. Eerst moet die tot hem dóórdringen. En daarna gaat hij aan het schrijven. Maar dat zien we op deze icoon niet.

Verbonden met een goddelijke wereld

Wat onder mijn handen groeide, was een mens die contact heeft met God – met een Bron van inspiratie en Liefde – die hem stilzet. Die brengt hem tot zichzelf en raakt zijn hart met een zachtheid, met hoop en perspectief. Het blijft voor mij een bijzondere ervaring dat de icoon die ik zelf schilder een dergelijk appèl op mij doet. Dat gebeurde tijdens het schilderen al, maar ook daarna. Na deze schilderweek – die heel intens en intensief was – voelde ik me heel dankbaar voor het proces dat ik met mijn icoon had meegemaakt en voor wat er was ontstaan. Het voelt als een wonder dat die in mijn overgave ‘zo maar’ ontstaat! Ik had niet alleen mijn technieken verfijnd, maar was zelf verbonden met die bijzondere en naar mijn gevoel goddelijke wereld. En ook nu na een aantal weken word ik keer op keer geraakt door een boodschap van Liefde als ik Johannes in de ogen kijk.

Na een week thuis geweest te zijn vertrok ik naar het Byzantijns klooster in Chevetogne voor het schilderen van nog een Johannes-icoon en het bijwonen van de getijden van de monniken daar. Dat levert een nieuw en heel ander verhaal op. Daarover zal ik later schrijven.

Nijmegen, 15 oktober 2021

Annet Hogenbirk

Icoon bestellen?

Ik schilder iconen naar eigen keuze en in opdracht. Mocht je een icoon door mij willen laten schilderen, neem dan contact met mij op. Een voorbeeld van een icoon op bestelling is de icoon van Christus Pantocrator naar het voorbeeld van de icoon in het Sint Catharinaklooster in de Sinaïwoestijn.